Η Κλινική Νευροψυχολογία είναι η επιστήμη που διερευνά και μελετά τη λειτουργικότητα των ικανοτήτων του εγκεφάλου και της συμπεριφοράς. Ειδικότερα, το επίκεντρο του ενδιαφέροντος της Κλινικής Νευροψυχολογίας είναι η κατανόηση των γνωστικών και συμπεριφορικών αλλαγών που παρατηρούνται λόγω αναπτυξιακής διαταραχής, είτε λόγω διαταραχών μνήμης, συγκέντρωσης, λόγου, προσοχής, συμπεριφοράς, κ.ο.κ.
Με το πέρας της Νευροψυχολογικής αξιολόγησης, είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ποιές νοητικές ικανότητες (λειτουργίες του εγκεφάλου) χρήζουν ενδυνάμωσης, με απώτερο στόχο την δημιουργία ενός εξειδικευμένου και εξατομικευμένου θεραπευτικού πλάνου ενδυνάμωσης και αποκατάστασης, για την επανένταξη του ατόμου στην κοινωνία, το εργασιακό- ακαδημαϊκό του περιβάλλον, καθώς και την ενίσχυση της αυτονομίας του.
Άνοια
Με τον όρο ‘Άνοια’ αναφερόμαστε σε έναν όρο – ομπρέλλα που περιγράφει ένα σύνδρομο με διάφορους τύπους, όπως η άνοια τύπου Αλτσχάιμερ, η Μετωπο-κροταφική άνοια, η αγγειακή άνοια, κ.ο.κ. που παρουσιάζουν συμπτώματα με γρήγορη εξέλιξη.
Ορισμένοι τύποι άνοιας έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό την δυσλειτουργία της μνήμης, δυσκολίες επικοινωνίας, δυσκολίες συγκέντρωσης, ή/και αλλαγές στη συμπεριφορά.
Η Νευροψυχολογική αποκατάσταση στην άνοια είναι ένα μη-φαρμακευτικό, εξειδικευμένο και εξατομικευμένο πρόγραμμα ενδυνάμωσης των λειτουργιών της μνήμης, της συγκέντρωσης, και όποιας συμπληρωματικής δυσλετουργίας παρουσιάζεται στην κάθε περίπτωση.
Εγκεφαλικά Επεισόδια
Η Νευροψυχολογική αποκατάσταση στα Εγκεφαλικά επεισόδια κρίνεται απαραίτητη συνέχεια της κλειστής νοσηλείας του ατόμου.
Εφόσον το άτομο που έχει υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο έχει διαφύγει τον άμεσο κίνδυνο και έχει αντιμετωπιστεί η αρχική οξεία φάση του επεισοδίου στο νοσοκομείο και του έχει δοθεί εξιτήριο μετά την σταθεροποίηση των άμεσων ζητημάτων της πάθησης, επιστρέφει στο σπίτι του.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, συνεχίζουν και υπάρχουν εμφανείς δυσκολίες που επηρεάζουν τη λειτουργικότητα του ατόμου, όπως δυσκολίες στον λόγο και στην επικοινωνία, στην μνήμη, στην ψυχική του κατάσταση, ακόμα και στην διεκπεραίωση καθημερινών διεργασιών που καθιστούν την αυτονομία του πραγματική πρόκληση.
Τα εγκεφαλικά επεισόδια επηρεάζουν άμεσα και τη συναισθηματική κατάσταση ενός ανθρώπου, και όχι λόγω του ίδιου του συμβάντος. Για την ακρίβεια, η συμπτωματολογία που προκύπτει μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, εξαρτάται από το σημείο στον εγκέφαλο που έχει υποστεί βλάβη. Για παράδειγμα, εάν το εγκεφαλικό επεισόδιο επηρεάσει ένα εγκεφαλικό δίκτυο που είναι υπεύθυνο για τη διάθεση, ή το συναίσθημα, το άτομο ενδέχεται να παρουσιάσει διαταραχές διάθεσης που χρήζουν εξειδικευμένης υποστήριξης. Αντίστοιχα, εάν το εγκεφαλικό επεισόδιο επηρεάσει ένα νευρωνικό δίκτυο που επηρεάζει τον λόγο και τη μνήμη, η κύρια συμπτωματολογία του ατόμου ενδέχεται να περιορίζεται σε αυτές τις νοητικές ικανότητες και το άτομο να χρήζει περιατέρω γνωστικής ενδυνάμωσης.
Μέσα από τη Νευροψυχολογική αποκτάσταση, το άτομο εκπαιδεύεται σε αντισταθμηστικές τεχνικές, σε διεργασίες δηλαδή που εξισορροπούν τα γνωστικά και συναισθηματικά συμπτώματα του εγκεφαλικού έτσι ώστε να ανακτηθούν οι επηρεασμένες νοητικές ικανόητες, και να ανακουφιστούν οι ψυχολογικές δυσκολίες, στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους.
Κρανιοεγκεφαλικές Κακώσεις
Οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις αποτελούν μία από τις κυριότερες αιτίες θνησιμότητας παγκοσμίως Το 2019, σημειώθηκαν 27,16 εκατομμύρια νέα περιστατικά κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων παγκοσμίως, εκ των οποίων τα 7 εκατομμύρια περιστατικά αφορούσαν περιπτώσεις όπου δεν υπήρξε θνησιμότητα, αλλά αναπηρία /δυσλειτουργία.
[Guan, B., Anderson, D. B., Chen, L., Feng, S., & Zhou, H. (2023). Global, regional and national burden of traumatic brain injury and spinal cord injury, 1990-2019: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2019. BMJ open, 13(10)].
Στην Ελλάδα η κυριότερη αιτία των κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων είναι τα τροχαία ατυχήματα, οδηγώντας 35.000 περιστατικά ετησίως στα τμήματα επειγόντων περιστατικών (ΤΕΠ) ή/και τις μονάδες εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ) για εισαγωγή, με το 4,5% αυτών να καταλήγουν (Γκιουζέλη, Ζυγά, Τσιρώνη & Κατσαραγάκης, 2012).
Τα άτομα που έχουν υποστεί κρανιοεγκεφαλική κάκωση και έχουν λάβει την άμεση υποστήριξη επείγουσας, κλειστής/ ή και ημερήσιας νοσηλείας και έχουν λάβει εξιτήριο από το κέντρο αποκατάστασης, καλούνται να επιστρέψουν στο σπίτι τους.
Ορισμένοι από αυτούς, συνεχίζουν να χρήζουν νευροψυχολογικής και ψυχικής υποστήριξης, καθώς η εγκεφαλική λειτουργία προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα μετά την κάκωση.
Καθώς το άτομο αλλά και η οικογένεια του καλούνται να προσαρμοστούν στην νέα πραγματικότητα μετά την αρχική ανάρρωση, η νευροψυχολογική αποκατάσταση προσφέρει μία ολιστική και εξατομικευμένη θεραπευτική διαδικασία, διευκολύνοντας τόσο το ίδιο το άτομο μέσα από την ενίσχυση των νοητικών ικανοτήτων που έχουν επηρεαστεί από το εγκεφαλικό τραύμα, όσο και μέσα από την ενδυνάμωση των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την επανένταξη του ατόμου στην καθημερινότητα, στην εργασία, στο πανεπιστήμιο, στις κοινωνικές σχέσεις.
Επιληψία
Η επιληψία είναι μία συχνή νευρολογική νόσος, με εμφάνιση σε 50.000.000 άτομα παγκοσμίως.
Πλέον, γνωρίζουμε μέσα από τις ερευνητικές μελέτες πως η επιληψία επηρεάζει τη νοητική ικανότητα και τις λειτουργίες του εγκεφάλου, πέραν των επιλητπικών κρίσεων.
Ειδικά στις περιπτώσεις όπου τα άτομα με επιληψία παρουσιάζουν ανθεκτικότητα στην φαρμακευτική αγωγή, κρίνεται σημαντική η συμμετοχή τους σε πρόγραμμα νευροψυχολογικής αποκατάστασης, ιδιαίτερα εάν είναι και υποψήφιοι νευροχειρουργικής διαδικασίας.
Η νευροψυχολογική αποκατάσταση στην επιληψία έχει πολύ σημαντικό ρόλο, τόσο προ-εγχειρητικά, όσο και μετεγχειρητικά στις περιπτώσεις που κάποιο άτομο έχει υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση. Εφαρμόζεται ένα εξατομικευμένο θεραπευτικό πλάνο που εστιάζει στην ενδυνάμωση των λειτουργιών που ενδέχεται να έχουν επηρεαστεί από την επέμβαση, την συνολική ψυχοεκπαίδευση του ατόμου και της οικογένειας του, αλλά και την τακτική παρακολούθηση της εξέλιξης της πορείας των γνωστικών ικανοτήτων κατά τη διάρκεια της νευροψυχολογικής αποκατάστασης.
Συναφείς Νευροεκφυλιστικές Νόσοι
Πολλαπλή Σκλήρυνση (Σκλήρυνση Κατά Πλάκας)
Ανάλογα με τον υπότυπο της Σκλήρυνσης, εφαρμόζεται και διαφορετική μεθοδολογία νευροψυχολογικής υποστήριξης.
Σε άλλες περιπτώσεις η νευροψυχολογική αποκατάσταση εστιάζει στην διατήρηση των γνωστικών και νοητικών ικανοτήτων, σε άλλες περιπτώσεις η έμφαση δίνεται περισσότερο στη διαχείριση των δραστηριοτήτων της καθημερινότητας καθώς το άτομο καλείται να διαχειριστεί τη νέα πραγματικότητα με τη διάγνωση.
Νόσος Πάρκινσον
Η σύγχρονη βιβλιογραφία έχει προσφέρει ένα σημαντικό αριθμό επιστημονικά τεκμηριωμένων κλινικών αποτελεσμάτων αναφορικά με την αποτελεσματικότητα της νευροψυχολογικής αποκατάστασης στην νόσο Πάρκινσον.
Παρ’ όλο που το κυρίαρχο σύμπτωμα στη νόσο Πάρκσινον είναι οι κινητικές διαταραχές, οι νοητικές ικανότητες του εγκεφάλου επηρεάζονται στο 40% των περιπτώσεων (Combs, Kim & York, 2019), με τα κυριότερα συμπτώματα να εμφανίζονται συνήθως ως δυσλειτουγρία της ενεργούς μνήμης, της εναλλαγής προσοχής, της ενεργοποίησης προς μία δραστηριότητα καθώς και την δυσκολία αναχαίτισης (με απλά λόγια, τον εσωτερικό μηχανισμό «stop» όταν έχουμε ολοκληρώσει μία δραστηριότητα).
Η διαδικασία της νευροψυχολογικής αποκατάστασης στη νόσο Πάρκσινον στοχεύει στην ενδυνάμωση των νοητικών λειτουργιών του εγκεφάλου που δυσλειτουργούν, στην περαιτέρω ενδυνάμωση των νοητικών ικανοτήτων που δεν έχουν επηρεαστεί από τη νόσο, έτσι ώστε να ενισχύσουν και τις υπόλοιπες νοητικές ικανότητες, καθώς και την ψυχοεκπαίδευση του ατόμου και της οικογενείας του ως προς την ανεξαρτησία, την αυτονομία και την ενασχόληση του με δραστηριότητες της καθημερινότητας, στο μέγιστο των δυνατοτήτων του.
