Ο όρος άνοια χρησιμοποιείται ευρέως το τελευταίο διάστημα με αποτέλεσμα να έχει συσχετιστεί με τη νόσο Αλτσχαίμερ, μια υποκατηγορία δηλαδή άνοιας. Στην πραγματικότητα, η άνοια (clinicaldementia) ως όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψουμε ένα σύνολο συμπτωμάτων, όπως δυσκολίες στη μνήμη, το λόγο, τη συγκέντρωση και τον προσανατολισμό του ατόμου.
Ο επιστημονικός όρος των παραπάνω είναι ‘γνωστικές ικανότητες’: οι επιμέρους ικανότητες του εγκεφάλου όταν βρίσκονται σε ισορροπία λειτουργούν σωστά και μας επιτρέπουν να ανταποκρινόμαστε σε καταστάσειςτης καθημερινότητας βάσει των εμπειριών μας και να επεξεργαζόμαστε ερεθίσματα (ακουστικά, οπτικά κτλ) ώστε να οδηγούμε, να διαβάζουμε με κατανόηση, να χειριζόμαστε τα οικονομικά μας, αλλά και να ανησυχούμε στο άκουσμα ενός απότομου ήχου, να εκφράζουμε τη συναισθηματική μας κατάσταση με τον κατάλληλο τρόπο κ.ο.κ.
Είναι γεγονός, πως η συχνότερη μορφή άνοιας είναι η νόσος Αλτσχάιμερ επηρεάζοντας περίπουτο 60% (Alzheimer’sFoundationofAmerica, 2014)των ασθενών με άνοια. Δεν αποτελεί όμως τον μοναδικό τύπο άνοιας και τα συμπτώματα που κάνουν την εμφάνιση τους δεν περιορίζονται στην απώλεια της μνήμης.
Άλλοι τύποι άνοιας είναι η νόσος Πάρκινσον (αν και σε κάποιες περιπτώσεις δεν υπάρχουν στοιχεία άνοιας), η χορεία Χάντινγκτον (η σπανιότερη μορφή άνοιας), η αγγειακή άνοια (συνέπεια πολλαπλών μικρών ή μεγάλων εγκεφαλικών επεισοδίων που οδηγούν στη νέκρωση των κυττάρων και κατά συνέπεια σε συμπτώματα άνοιας), η μέτωπο-κροταφική άνοια, άνοια με σωματίδια Lewy, και άλλα.
Ο κάθε τύπος άνοιας έχει το δικό του σύνολο συμπτωμάτων, γεγονός που διευκολύνει το Νευροψυχολόγο στη διαφορική διάγνωση του κάθε τύπου. Πρωταρχικό μας μέλημα είναι ο εντοπισμός κάποιων αρχικών δειγμάτων που θα μας βοηθήσουν στην έγκαιρη αντιμετώπιση της νόσου.
Εφόσον η άνοια δεν είναι θεραπεύσιμη, ποιο το όφελος για πρώιμη διάγνωση?
Τα τελευταία χρόνια η ερευνητική και επιστημονική κοινότητα έχει αφιερωθεί στη βελτίωση της κατανόησης της άνοιας και πλέον υπάρχει αύξηση της γνώσης μας σχετικά με τους παράγοντες κινδύνου, μεθόδους πρόληψης και αντιμετώπισης της νόσου.
Πλέον, δίνεται η επιλογή στον ασθενή (και την οικογένεια του κατ’ επέκταση) για τον τρόπο αντιμετώπισης (λόγου χάρη, φαρμακευτική παρέμβαση, μη-φαρμακευτική παρέμβαση ή και συνδυασμός των δύο) και μπορούμε να συζητήσουμε για πρόληψη της νόσου με τη χρήση προστατευτικών μέσων.
Από το 2012 κι έπειτα έχουν ανακαλυφθεί κάποια από τα γονίδια που θεωρούνται υπεύθυνα για την εκδήλωση άνοιας, πάνω από 100 φάρμακα είναι σε ερευνητικές δοκιμασίες και τα διαγνωστικά εργαλεία τα οποία υπάρχουν έχουν εξελιχθεί σε τέτοιο σημείο, ώστε ο εντοπισμός της νόσου είναι εφικτός σε πρώιμο στάδιο επιτρέποντας χρόνο για την καθυστέρηση των συμπτωμάτων.
Η πρώιμη διάγνωση είναι εξαιρετικά ωφέλιμη για τον ίδιο τον ασθενή, την οικογένεια του, την ευρύτερη κοινότητα στην οποία ανήκει καθώς και στο κόστος φροντίδας του ατόμου.
Συνηθέστερα αναγνωρίσιμα σημεία της άνοιας:
- Δυσκολία στο να θυμάστε πρόσφατα γεγονότα, ενώ μπορείτε να θυμάστε τα παλαιότερα.
- Δυσκολία στην παρακολούθηση συζήτησης ή εκπομπής στην τηλεόραση.
- Δυσκολία στο να διατηρείται τη ροή σκέψεις όταν συμμετέχετε σε μία συζήτηση, ή να μπερδεύετε τις λέξεις που θα θέλατε να χρησιμοποιήσετε (επανάληψη κάποιας πρότασης ή λέξης)
- Δυσκολία στον προσανατολισμό, μπερδεύεστε ακόμα και σε γνώριμα μέρη.
- Δυσκολία στην ανάγνωση ή γραφή
- Δυσκολία στην κατονομασία γνώριμων ανθρώπων ή αντικειμένων
- Δυσκολία στη συμμετοχή σας σε ένα παιχνίδι ή δραστηριότητα (λόγου χάρη, σταυρόλεξο, σκάκι, τάβλι).
- Οι γύρω σας παρατηρούν τις παραπάνω δυσκολίες, συχνότερα τη μνήμη
- Τα παραπάνω γεγονότα σας δημιουργούν θυμό, στρες, άγχος, θλίψη.
Η άνοια μπορεί να επηρεάσει τον κάθε άνθρωπο με διαφορετικό τρόπο, οπότε σε μεμονωμένο επίπεδο εάν δεν υπάρχει απότομη αλλαγή στα παραπάνω, δεν χρήζουν λόγο ανησυχίας. Είναι επιθυμητό όμως, εάν αντιλαμβάνεστε εσείς ή ο περίγυρος σας κάποια αλλαγή στα παραπάνω σημεία που δεν υπήρχε παλαιότερα, να συμβουλευτείτε έναν ειδικό για να είστε σίγουροι.
Κάποιος στην οικογένεια διαγνώστηκε με άνοια- υπάρχουν επιλογές θεραπείας?
Όπως προαναφέρθηκε, η άνοια δεν είναι, ακόμα, πλήρως θεραπεύσιμη. Υπάρχουν όμως διάφορες επιλογές θεραπευτικών μεθόδων με στόχο την συμπτωματική αντιμετώπιση και την καθυστέρηση της εξέλιξης της νόσου.
Οι φαρμακευτικές επιλογές είναι πολλές και καλύπτουν τόσο τα άμεσα συσχετιζόμενα συμπτώματα της νόσου, όσο και τα δευτερογενή συμπτώματα όπως επιθετικότητα, κατάθλιψη κτλ. Για τον συγκεκριμένο τρόπο αντιμετώπισης, απευθυνόμαστε πάντα σε έναν ειδικό ιατρό για την πλήρη κάλυψη των αναγκών του ασθενούς.
Ως Νευροψυχολόγος, θα αναφερθώ στη μη-φαρμακευτική αντιμετώπιση της άνοιας (που μπορεί να συνδυαστεί και με φαρμακευτική αγωγή από τον θεράποντα ιατρό της οικογένειας).
Ο επιστημονικός όρος της μεθόδου λέγεται γνωστική ή νευρογνωστική αποκατάσταση., όπου νευρολόγοι και νευροψυχολόγοι συνεργάζονται μαζί με τον ασθενή και την οικογένεια έτσι ώστε να μειωθούν οι ελλείψεις του ασθενούς και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής και η ανεξαρτησία του στο μέγιστο των δυνατοτήτων του εντός κι εκτός σπιτιού.
Η συγκεκριμένη παρεμβατική μέθοδος θεωρείται πολύ σημαντικό κομμάτι της ολιστικής αποκατάστασης του ασθενούς καθώς οι ασκήσεις αντικατοπτρίζουν πραγματικές συνθήκες.
Η γνωστική αποκατάσταση έχει ως γενικευμένο αρχικό στόχο τη νοητική ενδυνάμωση των ικανοτήτων του ατόμου για να είναι λειτουργικός στην καθημερινότητα. Οι ασκήσεις είναι επανορθωτικές και στοχεύουν στην ποιοτικότερη λειτουργία μιας ικανότητας (π.χ. μνήμη) και αντισταθμιστικές, δηλαδή αξιοποιούν τις δυνατότερες διατηρητέες ικανότητες για να χτίσουν τις πιο αδύναμες.
Συμβουλευτείτε έναν Κλινικό Νευροψυχολόγο προκειμένου να διερευνηθεί το προφίλ του συγκεκριμένου τύπου άνοιας ενός ατόμου και να δημιουργηθεί ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα αποκατάστασης του ατόμου σύμφωνα με τις ανάγκες του ιδίου και της οικογένειάς του.
